Lubnan, Hizbullah dan Bayang-Bayang Gencatan Senjata: Antara Kedaulatan, Mazhab dan Tekanan Kuasa Asing

Lubnan kini sekali lagi menjadi pentas ketegangan geopolitik Timur Tengah apabila kerajaan negara itu mengambil langkah berani — dan berisiko — untuk melucutkan senjata kumpulan-kumpulan bersenjata Palestin yang beroperasi dalam wilayahnya. Langkah ini segera mencetuskan spekulasi: adakah Hizbullah, kuasa bukan negara paling berpengaruh di Lubnan, bakal menjadi sasaran seterusnya?

Persoalan ini tidak boleh dijawab secara mudah tanpa memahami struktur unik sistem politik Lubnan, keseimbangan kuasa berasaskan mazhab, serta pengaruh pihak luar seperti Amerika Syarikat dan Israel yang selama ini membentuk realiti keselamatan negara tersebut.

Sistem Politik Lubnan: Negara Berasaskan Mazhab

Lubnan merupakan sebuah republik parlimen yang mengamalkan sistem konfesionalisme, di mana jawatan politik diagihkan mengikut mazhab agama:

• Presiden: Kristian Maronit
  
• Perdana Menteri: Muslim Sunni
  
• Speaker Parlimen: Muslim Syiah
  
• Parlimen: 50% Muslim, 50% Kristian

Sistem ini bertujuan menjaga “keseimbangan” antara komuniti etno-agama tetapi turut menyemai perpecahan identiti nasional. Kuasa sering berpusat kepada elit-elit mazhab, menyebabkan kerajaan kerap lumpuh dan proses pentadbiran tergendala. Dalam sistem ini, kepercayaan awam terhadap institusi negara amat rendah.

Dalam jurang inilah, Hizbullah muncul — sebagai representasi kuasa politik dan ketenteraan bagi masyarakat Syiah, dan juga sebagai pencabar kepada sistem rasmi negara yang lemah.

State Actor vs Non-State Actor: Siapa Berhak Memegang Senjata?

Salah satu isu pokok dalam konflik semasa ialah persoalan kuasa bersenjata: siapakah yang berhak menggunakan kekerasan atas nama keselamatan negara?

• State Actor merujuk kepada kerajaan yang diiktiraf secara rasmi — seperti Angkatan Tentera Lubnan (LAF), yang beroperasi di bawah arahan kerajaan pusat.
  
• Non-State Actor pula ialah entiti bukan kerajaan yang memiliki kuasa bersenjata atau pengaruh politik — seperti Hizbullah, Hamas, dan milisi lain yang beroperasi di luar struktur negara.

Dalam teori hubungan antarabangsa moden, hanya state actor sepatutnya memegang kuasa kekerasan demi menjaga monopoli undang-undang dan ketenteraman. Namun, realiti Lubnan adalah sebaliknya. Hizbullah, walaupun bukan sayap rasmi negara, memiliki sistem ketenteraan, sosial dan politiknya sendiri yang lebih cekap dan berkesan berbanding institusi negara — terutama di wilayah selatan dan kawasan Syiah.

Israel dan Amerika Syarikat menuntut agar semua non-state actor disingkirkan daripada sistem keselamatan Lubnan demi “kestabilan serantau”. Namun, dalam konteks Lubnan, pelucutan senjata Hizbullah tanpa penstrukturan semula politik secara menyeluruh akan hanya menguntungkan satu pihak — Israel — dan mengundang risiko perang saudara.

Kem Palestin dan Sejarah Hitam War of the Camps

Langkah kerajaan Lubnan untuk melucutkan senjata kumpulan Palestin mengundang ingatan kepada tragedi lama, konflik War of the Camps (1984–1990). Ketika itu, pergerakan Amal yang disokong Syria menyerang kem-kem pelarian Palestin yang dikawal PLO, menyebabkan ribuan pelarian terbunuh. Konflik ini merupakan episod berdarah dalam sejarah hubungan Palestin-Lubnan, di mana perbezaan mazhab dan pengaruh kuasa luar menjadikan pelarian Palestin sebagai mangsa utama.

Kini, dengan kerajaan Lubnan cuba “menyusun semula” keadaan keselamatan di kem Palestin, kebimbangan timbul bahawa pendekatan berasaskan kuasa dan tekanan luar boleh mengulangi sejarah hitam tersebut.

Peranan Amerika Syarikat: Antara Penaja Gencatan Senjata dan Pelobi Kepentingan Israel

Amerika Syarikat memainkan peranan utama dalam rundingan gencatan senjata antara Lubnan dan Israel selepas ketegangan di sempadan meningkat sejak Oktober 2023. Antara cadangan utama:

1. Semua kumpulan bersenjata bukan negara mesti disingkirkan dari kawasan selatan.
   
2. Hizbullah mesti berundur ke utara Sungai Litani.
   
3. Tentera Lubnan dan UNIFIL perlu mengambil alih keselamatan sepenuhnya.
   

Washington menegaskan bahawa pelucutan senjata Hizbullah adalah prasyarat kepada kestabilan. Namun ramai penganalisis melihat ini sebagai usaha jangka panjang untuk melemahkan pengaruh Iran, yang menyokong Hizbullah, sekaligus memberi kelebihan strategik kepada Israel.

Hizbullah dan Realiti Politik Syiah

Sebagai parti politik, Hizbullah mempunyai wakil dalam Parlimen Lubnan dan sebahagian daripada kerajaan. Sebagai kuasa ketenteraan, mereka terbukti menjadi satu-satunya entiti Lubnan yang mampu menewaskan Israel dalam Perang 2006. Sebagai entiti kebajikan, mereka menyediakan pendidikan, kesihatan dan perlindungan sosial kepada ratusan ribu rakyat Syiah yang terpinggir oleh sistem negara.

Bagi majoriti komuniti Syiah, Hizbullah bukan sekadar milisi — ia adalah wakil maruah, perlindungan dan hak untuk wujud dalam sistem yang cenderung menyebelahi puak elit Kristian dan Sunni.

Oleh itu, sebarang langkah pelucutan senjata Hizbullah yang tidak disertai reformasi sistem politik akan dilihat sebagai cubaan untuk melemahkan Syiah — dan menanam bibit perpecahan dalaman yang boleh membawa kepada konflik berdarah.

Penutup: Kedaulatan Tidak Boleh Dipaksakan dari Luar

Lubnan sedang melalui krisis tiga dimensi: politik, keselamatan dan identiti. Negara ini hanya boleh membina semula dirinya jika semua komponen masyarakatnya — Syiah, Sunni, Kristian, Palestin — bersetuju tentang makna kedaulatan yang sebenar.

Kedaulatan bukan bermaksud menghapuskan non-state actor secara paksa demi kepentingan luar, tetapi membina semula negara yang berfungsi, adil dan dipercayai oleh rakyat. Hanya apabila Lubnan mampu memberikan keselamatan, pekerjaan, dan maruah kepada semua warganya — barulah entiti seperti Hizbullah akan bersedia untuk mengurangkan peranannya sebagai kuasa bersenjata.

Sehingga hari itu tiba, tekanan luar hanya akan memburukkan luka lama — dan Lubnan akan terus berada di persimpangan antara keamanan dan kehancuran.